Karpaty łączą ekspertów

Różnorodność biologiczna w Konwencji Karpackiej

Fot. Centrum UNEP/GRID-Warszawa

Protokół o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej do Konwencji Karpackiej

Protokół o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej (nazywany skrótowo Protokołem o bioróżnorodności) do Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat (Konwencji Karpackiej) został przyjęty podczas drugiego spotkania Konferencji Stron (COP2) Konwencji i podpisany przez pięć Stron Konwencji dnia 19 czerwca 2008 r. w Bukareszcie.

Protokół o bioróżnorodności jest pierwszym przyjętym, podpisanym i ratyfikowanym protokołem tematycznym do Konwencji Karpackiej. Protokół ten został przyjęty w niespełna dwa i pół roku od dnia wejścia w życie Ramowej Konwencji Karpackiej (4 stycznia 2006 r.). Projekt tekstu Protokołu o bioróżnorodności, który stał się następnie przedmiotem negocjacji międzynarodowych, został przygotowany po stronie polskiej w 2007 r.

Zgodnie z przyjętymi w Konwencji Karpackiej zasadami Protokół o bioróżnorodności wszedł w życie dziewięćdziesiątego dnia od daty złożenia Depozytariuszowi (którym tak samo jak w przypadku Konwencji jest Rząd Ukrainy) czwartego dokumentu ratyfikacji, zatwierdzenia, przyjęcia, lub przystąpienia. Protokół o bioróżnorodności wszedł w życie dnia 28 kwietnia 2010 r. w stosunku do czterech pierwszych jego Stron (Republika Czeska, Rzeczpospolita Polska, Ukraina, Węgry).

Daty podpisania, ratyfikacji i wejścia w życie Protokołu o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej do Konwencji Karpackiej: 

Rzeczpospolita Polska ratyfikowała Protokół o bioróżnorodności dnia 9 grudnia 2009 r., wszedł on w życie w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej dnia 28 kwietnia 2010 r.

Protokół o bioróżnorodności do Ramowej Konwencji Karpackiej jest aktem prawa międzynarodowego, którym związała się Rzeczpospolita Polska i zgodnie z Art. 9 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej winien być przestrzegany. Zgodnie z Art. 91 ust.1. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw dnia 27 maja 2010 r. (Dz.U. 2010 Nr 90 poz. 591) Protokół o bioróżnorodności stał się częścią krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowany.

Więcej informacji nt. obowiązujących w Polsce dokumentów związanych z tym Protokołem:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
  Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483)

• obowiązujący tekst Protokołu o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej (w języku polskim)
  Protokół o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej do Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat, sporządzonej w Kijowie dnia 22 maja 2003 r., sporządzony w Bukareszcie dnia 19 czerwca 2008 r. (Dz.U. 2010 Nr 90, poz. 591)

• Oświadczenie Rządowe w sprawie mocy obowiązującej Protokołu o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej
  Oświadczenie rządowe z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie mocy obowiązującej Protokołu o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej do Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat, sporządzonej w Kijowie dnia 22 maja 2003 r., sporządzonego w Bukareszcie dnia 19 czerwca 2008 r. (Dz.U. 2010 Nr 90, poz. 592) 

Na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej Protokół o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej do Ramowej Konwencji Karpackiej stosuje się do tego samego co Konwencja obszaru 18 612,48 km² (ok. 6 % powierzchni lądowej kraju) położonego w województwach małopolskim, podkarpackim i śląskim.

W latach 2009-2013 Protokół o bioróżnorodności był sukcesywnie ratyfikowany przez kolejne Strony Konwencji, stające się w ten sposób pełnoprawnymi Stronami tego Protokołu. Od dnia 4 lipca 2013 r. Protokół o bioróżnorodności obowiązuje już we wszystkich siedmiu państwach regionu karpackiego.

Jest to o tyle istotne, że realizacja zakładanych w Protokole celów w skali całych Karpat nie byłaby możliwa, gdyby którekolwiek państwo będące Stroną Konwencji nie wdrażało jego postanowień i nie współpracowało z pozostałymi Stronami w dziedzinach, których dotyczy Protokół.

Ratyfikację Protokołu o bioróżnorodności do Konwencji Karpackiej przez wszystkie jej Strony w ciągu zaledwie pięciu lat od daty jego podpisania należy uznać za sukces również w świetle dotychczasowych doświadczeń z wdrażania Ramowej Konwencji o Ochronie Alp. Dotyczący zagadnień ochrony przyrody i krajobrazu Alp tematyczny Protokół Conservation of nature and the countryside, a zatem mający kluczowe znaczenie dla osiągnięcia głównego celu Konwencji Alpejskiej, podpisany przez większość jej Stron już w grudniu 1994 r. (czyli jeszcze przed wejściem w życie samej Konwencji Alpejskiej w 1995 r.) nie został jeszcze ratyfikowany przez wszystkie Strony Konwencji. Jedynym protokołem do Konwencji Alpejskiej (spośród dziesięciu dotychczas podpisanych przez państwa alpejskie) ratyfikowanym przez wszystkie jej Strony jest specjalny protokół dodatkowy, podpisany również w grudniu 1994 r., na mocy którego Stroną Konwencji Alpejskiej w 1999 r. stało się Księstwo Monako.

Protokół o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej do Ramowej Konwencji Karpackiej stanowi rozwinięcie i uszczegółowienie postanowień Art. 4 Konwencji. Celem Protokołu jest koordynacja i harmonizacja działań jego Stron oraz ich współpraca na rzecz wdrażania postanowień ww. artykułu Konwencji. Protokół o bioróżnorodności zobowiązuje jego Strony do podjęcia wspólnych działań we współpracy wszystkich Stron w skali całych Karpat, oraz przez poszczególne Strony na ich terytorium, w oparciu o odnośne przepisy prawa krajowego.

Merytoryczne postanowienia Protokołu o bioróżnorodności dotyczą:

• ochrony, utrzymania, odtwarzania i zrównoważonego użytkowania siedlisk naturalnych i półnaturalnych (Art. 8 Protokołu), oraz odtwarzania siedlisk zdegradowanych (Art. 10) istotnych dla osiągnięcia celów Protokołu 
• zapewnienia ciągłości i wzajemnej spójności pomiędzy naturalnymi i półnaturalnymi siedliskami oraz tworzenia sieci ekologicznej w Karpatach (Art. 9)
• ochrony i zrównoważonego użytkowania gatunków rodzimej flory i fauny Karpat (Art. 11), w tym gatunków zagrożonych, endemicznych i dużych drapieżników Karpat (Art. 12)
• zapobiegania wprowadzaniu inwazyjnych gatunków obcych lub organizmów genetycznie zmodyfikowanych, które mogłyby zagrażać ekosystemom, siedliskom lub gatunkom Karpat; kontrolowania lub eliminowania takich gatunków lub organizmów (Art. 13)
• współpracy w ramach Karpackiej Sieci Obszarów Chronionych (Art. 14) oraz wzmacniania ochrony i zrównoważonego gospodarowania na terenach położonych poza obszarami chronionymi (Art. 15)
• konsultacji, harmonizacji i koordynacji działań podejmowanych na obszarach przygranicznych (Art. 16)
• opracowania i wdrażania planów zarządzania (Art. 17)
• harmonizacji systemów monitoringu i opracowania wspólnego systemu informacji o różnorodności biologicznej i krajobrazowej Karpat (Art. 18)
• koordynacji badań naukowych (Art. 19)

Każda ze Stron ma prawo przedłożyć projekty poprawek do Protokołu, ich przyjęcie wymaga jednomyślnej decyzji wszystkich Stron Protokołu, a ich wejście w życie podlega analogicznej jak w przypadku samego Protokołu procedurze ratyfikacji, zatwierdzenia lub przyjęcia poprawek we wszystkich Stronach.

Każda ze Stron ma również prawo wypowiedzenia Protokołu, wówczas takie wypowiedzenie nabiera mocy sto osiemdziesiątego dnia od dnia otrzymania powiadomienia przez Depozytariusza, a dane państwo przestaje być związane postanowieniami Protokołu. Tak samo jak w przypadku Konwencji w dokumencie ratyfikującym Protokół o bioróżnorodności Prezydent RP oświadczył w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, że Protokół będzie niezmiennie zachowywany.

Do realizacji postanowień protokołu tematycznego do Ramowej Konwencji niezbędne jest zazwyczaj przyjęcie przez Strony Protokołu wspólnej międzynarodowej strategii / Strategicznego Planu Działań (SAP – ang. Strategic Action Plan) na rzecz jego wdrażania. Przyjęcie Strategicznego Planu Działań zostało przewidziane Art. 21 ust. 3 Protokołu o bioróżnorodności do Konwencji Karpackiej. Strategiczny Plan Działań na rzecz wdrażania Protokołu o bioróżnorodności został przyjęty podczas trzeciego spotkania Konferencji Stron (COP3) Konwencji w maju 2011 r. w Bratysławie.

Ponadto, po stronie polskiej, w ramach projektu Karpaty łączą – mechanizm konsultacji i współpracy dla wdrażania Konwencji Karpackiej w latach 2014-2016 przygotowano projekt Krajowego Planu Działań (KPD) na rzecz wdrażania Protokołu i realizacji ww. Strategicznego Planu Działań w polskiej części Karpat.

Dokumenty:

Tekst Protokołu o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej