Dotychczasowy wkład mieszkańców Karpat w zrównoważony rozwój regionu podkreślony został już w preambule Konwencji Karpackiej.
Uznając, że Karpaty stanowią środowisko życia ludności miejscowej oraz doceniając wkład ludności miejscowej w rozwój zrównoważony pod względem społecznym, kulturowym i gospodarczym oraz w zachowanie wiedzy ludowej w Karpatach. |
Udział publiczny we wdrażaniu postanowień Konwencji jest niezbędny przede wszystkim z uwagi na jej nadrzędne cele, wymienione w Art. 2 ust. 1, w tym poprawę jakości życia, wzmocnienie miejscowej gospodarki i społeczności lokalnych – czego nie można osiągnąć bez udziału lub wbrew woli mieszkańców Karpat.
Udział społeczeństwa i zaangażowanie zainteresowanych podmiotów są jedną z siedmiu zasad ogólnych wymienionych w Art. 2 Konwencji Karpackiej, stanowiących wytyczne nie tylko dla poszczególnych Stron czy organów Konwencji, ale również dla wszystkich organów, instytucji czy jednostek wdrażających jej postanowienia. Zasady te winny być stosowane dla osiągnięcia celów określonych w dalszej części Konwencji (tj. w artykułach od 4 do 13), zatem udział społeczeństwa i zaangażowanie zainteresowanych podmiotów winny być zapewnione przy wdrażaniu postanowień Konwencji we wszystkich określonych w niej dziedzinach.
Powołana wyżej ogólna zasada dotycząca udziału społeczeństwa jest dodatkowo wzmocniona postanowieniem Art. 13, ust. 2 zobowiązującym Strony Konwencji do prowadzenia polityki gwarantującej udział społeczeństwa w procesie podejmowania decyzji dotyczących ochrony i zrównoważonego rozwoju Karpat oraz wdrażania Konwencji.
Z uwagi na powyższe, każdy z tematycznych protokołów do Konwencji Karpackiej wymaga zapewnienia udziału publicznego we wdrażaniu jego postanowień. Postanowienia protokołów tematycznych do Ramowej Konwencji Karpackiej kierują się względami ekonomiki procesowej (czyli możliwością zapewnienia oczekiwanego rezultatu przy zastosowaniu możliwie najprostszych środków prawnych) wskazując wprost na władze regionalne i lokalne, jako główne podmioty, których zaangażowanie w proces wdrażania protokołów tematycznych ma służyć zapewnieniu udziału publicznego, oraz na istniejące struktury instytucjonalne, w ramach których ich zaangażowanie ma być realizowane.
Postanowienia protokołów tematycznych do Konwencji Karpackiej w żaden sposób nie ograniczają i nie zawężają kręgu podmiotów uprawnionych do uczestniczenia w procesie podejmowania decyzji w dziedzinach objętych poszczególnymi protokołami lub wdrażania działań wynikających z podjęcia takich decyzji. Zapewniają taki sam mandat czynnego udziału również innym zainteresowanym podmiotom lub społecznościom, które mogą posiadać istotny w danej dziedzinie interes faktyczny, publiczny bądź prawny, nie naruszając w ten sposób uprawnień zagwarantowanych prawem krajowym (lub w przypadku Stron Konwencji będących państwami członkowskimi UE – również prawem wspólnotowym) podmiotom innym niż umocowane prawem krajowym organy władz regionalnych bądź lokalnych.
Istotną rolę we wdrażaniu niektórych postanowień Konwencji Karpackiej i jej protokołów może mieć udział publiczny partnerów społecznych, w tym przede wszystkim właściwych merytorycznie organizacji pozarządowych oraz instytucji i środowisk naukowych.
Możliwą formą włączania jak najszerszego grona osób zainteresowanych są konsultacje społeczne na szczeblu regionalnym lub lokalnym. Obowiązujące w RP ustawy samorządowe dają podstawę prawną dla przeprowadzania konsultacji na terytorium gminy lub województwa, nie tylko w wypadkach przewidzianych ustawami, lecz również w sprawach uznane za ważne dla gminy lub województwa.
Na drugim spotkaniu w 2008 r. Konferencja Stron Konwencji Karpackiej ponowiła swoją wcześniejszą rekomendację dotyczącą ustanowienia i rozwoju mechanizmów krajowych przyczyniających się do wdrażania Konwencji Karpackiej, wskazując na potrzebę przeprowadzenia konsultacji społecznych w regionie, jako istotnej formy udziału publicznego w procesie wdrażania Konwencji.
Dalszy rozwój (opracowanie aktów wykonawczych do ramowej Konwencji, zwłaszcza krajowych planów działań) oraz wdrażanie Konwencji Karpackiej wymagają uwzględnienia opinii, aspiracji i potrzeb mieszkańców Karpat. Konieczny jest zatem udział społeczny w procesie rozwoju i wdrażania Konwencji, w tym konsultacje ze środowiskami lokalnymi – przewidziane w projekcie Karpaty łączą - mechanizm konsultacji i współpracy dla wdrażania Konwencji Karpackiej. Również z uwagi na to, że proces tworzenia związanych z Konwencją dokumentów krajowych (np. krajowych planów działań) dopiero się rozpoczyna, jest to więc najbardziej odpowiedni czas na konsultacje z mieszkańcami Karpat.