Planowanie przestrzenne ujęte jest w Art. 5 Konwencji Karpackiej, zgodnie z którym jej Strony prowadzić będą politykę planowania przestrzennego mającą na celu ochronę i zrównoważony rozwój Karpat, uwzględniającą szczególne uwarunkowania ekologiczne i społeczno-gospodarcze występujące w Karpatach i ich ekosystemach górskich oraz zapewniającą korzyści dla lokalnych mieszkańców (Art. 5 ust. 1).
Konwencja stanowi również, że podczas opracowywania polityki i programów zagospodarowania przestrzennego dla obszaru objętego Konwencją szczególna uwaga powinna być położona na infrastrukturę i usługi w zakresie transgranicznego transportu, energetyki i telekomunikacji; ochronę i zrównoważone użytkowanie zasobów naturalnych; spójność planów rozwoju miast i wsi na terenach przygranicznych; zapobieganie transgranicznym oddziaływaniom zanieczyszczeń; zintegrowane planowanie przestrzenne oraz oceny oddziaływania na środowisko (Art. 5 ust. 3).
Polska jest pierwszą stroną Konwencji Karpackiej, która podjęła wyzwanie opracowania wytycznych i rekomendacji dla jednostek samorządowych, w zakresie zapisów Art. 5 Konwencji Karpackiej, dotyczącego planowania przestrzennego. Chodzi nie tylko o zachowanie walorów krajobrazowych, ale i o przeciwdziałanie takim negatywnym zjawiskom jak presja zabudowy rozproszonej na tereny, które historycznie były użytkowane rolniczo. Jest to problem w całym kraju, ale w Karpatach ma on szczególnie duże znaczenie, bowiem prowadzi do nieodwracalnych zmian w krajobrazie i środowisku przyrodniczym. Im wyżej pojedyncze zabudowania, domostwa pną się w góry, tym większa jest negatywna presja i oddziaływanie na wartości kulturowe i zasoby przyrodnicze, przede wszystkim zagrożona jest łączność ekologiczna ekosystemów. Wytyczne te są ujęte w Kodeksie Dobrej Praktyki Kształtowania Przestrzeni w Karpatach. Dokument ten nie jest aktem prawa, co oczywiście nie może czynić go obligatoryjnym dla samorządów. Jest to jednak dokument jaki został z gminami przedyskutowany
Kodeks, to zbiór prostych zasad dotyczących dobrego planowania przestrzennego w Karpatach, jakimi jego twórcy (karpacka Krajowa Grupa Robocza ds. planowania przestrzennego) chcą zainspirować samorządy, mieszkańców, organizacje pozarządowe oraz środowisko projektantów przy tworzeniu dokumentów planistycznych.
W tej części Informatrium Karpackiego przedstawiamy propozycje rekomendacji dla gmin, które w naszej ocenie mogą znacząco przyczynić się do poprawienia jakości krajobrazu w Karpatach i przeciwdziałać jego degradacji i utracie najcenniejszych wartości.
